Sosial gatnaşyklar we dil medeniýeti

3

Dil arkaly zatlary etmegiň usullaryny we dünýäde bolmagyň ýollaryny, medeniýetimizi beýlekiler bilen paýlaşýarys. Dil, dürli sosial gatnaşyklary we sosial ulgamlary goşmak bilen aýratyn hakykatlary guramak üçin ägirt uly guraldyr. Dil arkaly elmydama jemgyýetleşýäris, häkimýet gurýarys ýa-da garşy çykýarys, ybadat edýäris, jedel edýäris we göz öňüne getirýäris. Tejribäniň aýratyn nukdaýnazaryndan at berýäris we many berýäris. Mysal üçin, dürli medeniýetleriň agzalary özbaşdak we düşündiriş strategiýalary, şol sanda ygtyýarly diňleýjiler we diňleýjiler kimdigini düýbünden başgaça we ýerli düşünjelere eýe bolup bilerler. Dil we medeniýet bilimleriň ýaýramagynda, jemgyýetçilik durmuşynyň gurluşynda, diliň ulanylyşy we adamyň özüni alyp barşy bilen baglanyşykly ideologiýalar bilen baglanyşyklydyr.

 

Dil, medeniýet diýilýän zadymyzy döretmekde we goldamakda möhüm rol oýnaýar, şol sanda konwensiýalary, endikleri we şahsyýetleriň we jemgyýetleriň düşündiriş amallaryny. Diliň üsti bilen şahsyýetleri, kategoriýalary, garaýyşlary, gymmatlyklary we ynanç gurluşlaryny döredýäris we paýlaşýarys. Belli bir medeniýetiň dil ulanýandygyny öwrenmek, jemgyýetiň we özüni alyp barşyň möhüm taraplaryny, şol sanda adamlaryň çäreleri guramagy, täze agzalary jemlemegi, häkimiýeti gurmagy ýa-da garşy durmagy, sowatlylyk gurallaryny ulanmagy, ybadat etmegi, jedelleşmegini we göz öňüne getirip biljekdigini öz içine alýar. Dil diňe bir içerki düzgünleri we logikasy bilen dolandyrylýan ulgam däl (jemgyýetdäki her bir çaga tarapyndan öwrenilýär), eýsem jemgyýetçilik durmuşynyň we medeniýetiniň konstitusiýasy üçin gurallar ulgamydyr. Täze dile eýe bolanlar üçin we

 

Durmuşa goldaw ulgamlarynyň ensiklopediýasy (EOLSS) başga bir medeniýete ýakynlaşýar, öwrenilmeli ýönekeý ýaly görünýän ilkinji sapaklaryň biri salam. Şeýle-de bolsa, salamlary dogry ulanmak, haçan aýtmaly, kime aýtmaly we haýsy görnüşde zerur çylşyrymly endikler bar, sebäbi salamlaşmalar çylşyrymly sosial “iş” edýär we olar çylşyrymly, köptaraply gatnaşyklary görkezýär we gurýar.

Agamyradow Merdan,

Döwletmämmet Azady adyndaky Türkmen

milli dünýä dilleri institutynyñ Iňlis dili we 

edebiýaty fakultetiniň 1-nji ýyl talyby.